Nhanh – đúng – lan tỏa

Từ góc nhìn thực tiễn, ông Phan Văn Thắng, Phó Tổng Biên tập Báo và Phát thanh - Truyền hình Nghệ An, cho rằng làm báo hiện nay là chạy cùng lúc ba yếu tố: nhanh – đúng – lan tỏa.
"Cái khó là phải giữ được cân bằng cả ba, vì chỉ cần lệch một yếu tố là ảnh hưởng ngay đến uy tín của mình", ông nói.

Ông Thắng chia sẻ, áp lực lớn nhất với người làm báo hiện nay là tốc độ thông tin. Trên mạng xã hội, tin lan cực nhanh, chỉ vài phút là khắp nơi đều biết. Nhưng báo chí thì khác phải kiểm chứng, xác thực, có người chịu trách nhiệm. Không thể vì nhanh mà bỏ qua sự thật.

Ông kể lại, trong đợt mưa lũ tháng 7/2025, trên mạng xuất hiện tin "vỡ đập” khiến người dân hoang mang. "Phóng viên của chúng tôi lập tức kiểm tra, xác minh lại và khẳng định đó chỉ là nước xả tràn, không có chuyện vỡ đập. Bản tin phát sau mạng xã hội khoảng nửa giờ, nhưng chính xác tuyệt đối. Và chính sự chính xác ấy mới giữ được niềm tin của công chúng. Tốc độ quan trọng, nhưng niềm tin mới là giá trị giúp báo chí tồn tại", ông Thắng nhấn mạnh.

Không chỉ áp lực về tốc độ, báo chí còn đối mặt với lượng tin giả và nguồn thông tin chưa kiểm chứng ngày càng lớn. Mỗi ngày, tòa soạn tiếp nhận hàng trăm tin tức, hình ảnh, clip do cộng tác viên hoặc người dân gửi, phần lớn xuất phát từ mạng xã hội.

"Nếu phóng viên không có kỹ năng số và công cụ kiểm chứng, rất dễ đăng nhầm hoặc bị lợi dụng. Giờ làm báo không chỉ biết quay, dựng, mà phải biết kiểm tra dữ liệu, truy xuất hình ảnh, dùng công cụ AI để xác minh nguồn tin", ông Thắng chia sẻ thêm.

Cần luật đồng hành chứ không ràng buộc

Nhận thức rõ thách thức này, Báo và Phát thanh - Truyền hình Nghệ An đã chuyển sang mô hình sản xuất hội tụ, đa nền tảng, nơi một phóng viên có thể cùng lúc thực hiện bản tin phát thanh, truyền hình, bài báo điện tử, đồ họa, video ngắn cho mạng xã hội.

Nhờ cách làm mới, YouTube Nghệ An TV hiện có hơn 2,6 triệu người đăng ký, với 772 triệu lượt xem từ đầu năm 2025 đến nay, tăng gần 30% so với năm trước. Fanpage Truyền hình Nghệ An đạt hơn 650 nghìn người theo dõi, gần 500 triệu lượt xem và 6 triệu lượt tương tác, còn Báo Nghệ An điện tử ghi nhận trung bình 3,5 – 4 triệu lượt truy cập mỗi tháng, đứng trong top 2 báo Đảng địa phương toàn quốc.

"Những con số này là kết quả, nhưng cũng là áp lực", ông Thắng chia sẻ. "Khán giả bây giờ rất nhanh, nếu mình không mới, không đúng, họ sẽ rời đi ngay".

Chính thực tế đó khiến các cơ quan báo chí mong chờ Luật Báo chí (sửa đổi) sẽ tạo hành lang pháp lý phù hợp với thực tiễn hoạt động trên không gian mạng.

Theo Phó Tổng biên tập Phan Văn Thắng, việc dự thảo bổ sung khái niệm "hoạt động báo chí trên không gian mạng”, "kênh nội dung số” và "nền tảng số báo chí quốc gia” là hướng đi đúng, nhưng cần hướng dẫn rõ, phù hợp với xu thế phát triển mới.

"Hiện các cơ quan báo chí đều hoạt động mạnh trên nền tảng số: chúng tôi có 5 kênh YouTube, 7 fanpage, 2 kênh TikTok, 1 kênh Zalo và hệ thống app, website. Nếu mỗi kênh lại phải xin phép riêng thì không khả thi", ông Thắng phân tích. "Chỉ cần cơ quan báo chí chịu trách nhiệm về toàn bộ kênh chính thức của mình, khai báo thông tin để cơ quan quản lý nắm và hỗ trợ về bản quyền, là đủ".

Về ý tưởng "nền tảng số báo chí quốc gia”, ông cho rằng đây là chủ trương tích cực nếu được triển khai đúng hướng: "Nếu đó là hạ tầng kỹ thuật dùng chung, giúp các cơ quan báo chí lưu trữ, bảo mật, truyền dẫn – thì rất cần thiết, đặc biệt với báo chí địa phương. Nhưng nếu biến nó thành ‘cổng kiểm duyệt nội dung’, thì sẽ kìm hãm sự sáng tạo. Tinh thần của luật nên là mở, trao quyền và tạo điều kiện, chứ không tăng thêm thủ tục".

Kỳ vọng được "trao quyền” để báo chí sống được trong môi trường số

Trong các phiên thảo luận, nhiều đại biểu cũng chia sẻ lo ngại tương tự: cần tránh việc "hành chính hóa” báo chí số, khi cơ chế quản lý còn theo cách cũ.

Ông Thắng cho rằng, giải pháp không phải là cấp thêm giấy phép, mà là quản lý bằng dữ liệu, công nghệ và trách nhiệm.

"Chúng tôi hiện quản lý tập trung toàn bộ nền tảng qua hệ thống CMS hội tụ, có nhật ký xuất bản, kiểm soát nội dung, sao lưu dữ liệu. Nghĩa là, có thể đảm bảo tính minh bạch mà không cần thêm thủ tục hành chính", ông nói. Theo ông, Luật nên hướng tới quản lý bằng chuẩn nghề nghiệp, đạo đức và công nghệ – đó mới là cách kiểm soát hiệu quả, nhưng vẫn khuyến khích sáng tạo.

Ở góc độ chính sách, ông Thắng nhấn mạnh ba điểm cần thiết để báo chí địa phương "sống” trong môi trường số.

Thứ nhất, cho phép cơ quan báo chí trực tiếp khai thác quảng cáo, hợp tác sản xuất nội dung, kinh doanh dữ liệu trên nền tảng số – với quy định rõ ràng, minh bạch. "Hiện phần lớn doanh thu quảng cáo online chảy vào các nền tảng nước ngoài, trong khi báo chí trong nước làm ra nội dung nhưng thu rất ít", ông cho hay.

Thứ hai, cần bảo vệ bản quyền báo chí bằng công cụ cụ thể, như "Cổng kiểm tra vi phạm bản quyền báo chí quốc gia”, để chống việc sao chép, đăng lại không dẫn nguồn.

Thứ ba, là chính sách hỗ trợ chuyển đổi số báo chí địa phương – từ hạ tầng, nhân lực tới công nghệ.

"Chúng tôi đã đầu tư mạnh vào chuyển đổi số: trường quay ảo 4K, hệ thống CMS hội tụ, tự động hóa phát sóng, ứng dụng AI trong bản tin… nhưng nguồn lực vẫn rất hạn chế. Đơn vị mới tự chủ được khoảng 10–30% chi thường xuyên. Nếu có chính sách hỗ trợ cụ thể, báo chí địa phương sẽ phát triển bền vững hơn", ông chia sẻ.

Từ góc nhìn của một tòa soạn đang ở tuyến đầu chuyển đổi số, ông Thắng khẳng định:

"Luật Báo chí sửa đổi nên là luật trao quyền để báo chí sống được trong môi trường số, chứ không chỉ dừng ở việc quản lý. Báo chí vừa phải hiện đại hóa, vừa làm nhiệm vụ chính trị, vừa tự lo tài chính. Vì vậy, một hành lang cởi mở, khuyến khích sáng tạo sẽ là động lực để chúng tôi tiếp tục đổi mới và phục vụ công chúng tốt hơn".