Thay mặt lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc biểu dương, tôn vinh, ghi nhận các chuyên gia, các nhà khoa học, nhà nghiên cứu lịch sử nước nhà - những người đã và đang cống hiến trí tuệ, tài năng cho sự phát triển của ngành khoa học lịch sử nói riêng cũng như công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc nói chung.

Chủ tịch nước nêu rõ nghiên cứu lịch sử không phải để đi tìm quá khứ mà là để tiến về tương lai, để hiểu được quy luật vận động của xã hội, của lịch sử để vận dụng những bài học lịch sử đối phó với thách thức, giải quyết những vấn đề của hiện tại, biết những gì nên làm và những điều nên tránh, tìm kiếm những giá trị chân lý của dân tộc một cách trung thực, những thứ trường tồn của thời gian. Qua đó, soi sáng cho những bước đi đúng đắn, vững chắc vào những trang giấy lịch sử mà thế hệ con cháu sẽ kế tục viết nên sau này.

Nhấn mạnh Hội được hình thành từ rất sớm (năm 1966), Chủ tịch nước đánh giá cao vai trò và những kết quả mà Hội Khoa học lịch sử Việt Nam đạt được. Thời gian qua, Hội đã có nhiều nghiên cứu khoa học lịch sử có giá trị cả về lượng và chất, không chỉ về mặt học thuật, tư tưởng, nghiên cứu và đào tạo lịch sử vì sự nghiệp phát triển của nền sử học nước nhà, góp phần bảo vệ chủ quyền lãnh thổ đất nước, bảo vệ các quan điểm, chủ trương của Đảng và Nhà nước, các giá trị lịch sử đúng đắn của dân tộc. Hội cũng tham gia tích cực vào các hoạt động phản biện xã hội, góp phần bảo vệ các hệ giá trị lịch sử dân tộc, chống lại sự xuyên tạc, phá hoại của nhiều nhóm thế lực. Chủ tịch nước cho rằng, số hội viên của Hội không ngừng được mở rộng là nguồn nhân lực quý. Uy tín của Hội được tạo lập và không ngừng nâng cao, nhiều nhà sử học của Việt Nam được cộng đồng quốc tế đánh giá cao và vinh danh. Nhiều phần thưởng cao quý của Đảng và Nhà nước là sự ghi nhận, minh chứng cho những thành quả mà Hội đã đạt được.

Nhắc lại lời dạy của Bác Hồ "Dân ta phải biết sử ta/Cho tường gốc tích nước nhà Việt Nam”, Chủ tịch nước nhấn mạnh lịch sử còn thì văn hóa còn, văn hóa còn thì dân tộc còn, dân tộc còn thì đất nước còn; vũ khí để bảo vệ Tổ quốc không chỉ là súng ống, đạn được mà còn là những giá trị của lịch sử dân tộc, sự hiểu biết sâu sắc của nhân dân về gốc tích nước nhà và đó là truyền thống lịch sử, văn hóa, là niềm tự hào, tự tôn dân tộc. Đảng và Nhà nước rất coi trọng lịch sử dân tộc, gắn liền với bảo tồn các di sản, công trình lịch sử, văn hóa; trong đó quan tâm đến nghiên cứu lịch sử, giáo dục lịch sử. Chủ tịch nước đề nghị Hội Khoa học lịch sử Việt Nam tiếp tục có nhiều đóng góp hơn nữa vào sự hình tư tưởng, đường lối, chủ trương, chính sách, góp phần vào việc hoạch định cương lĩnh dựng nước và giữ nước trong thời đại Hồ Chí Minh.

Đối với vấn đề nghiên cứu và giáo dục lịch sử, Chủ tịch nước nhấn mạnh, hiểu sâu sắc lịch sử dân tộc có ý nghĩa sống còn đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Do đó, những vướng mắc, tranh luận về học môn lịch sử hiện nay cần được các cơ quan chuyên môn trao đổi, thống nhất, tìm ra một cách tốt nhất, tinh thần là quan tâm đến vị thế, vị trí của môn lịch sử.

Chủ tịch nước nêu rõ, chúng ta không xã hội hóa đại trà việc nghiên cứu, giảng dạy và học tập lịch sử giống như các môn khoa học tự nhiên hay kinh tế vốn có sẵn nhu cầu xã hội, cơ hội về kinh tế và cơ hội việc làm, mà Nhà nước phải có một số hình thức hỗ trợ khác nhau để bảo đảm hiệu quả, tạo cơ chế khuyến khích tốt cho việc nghiên cứu, đào tạo, học tập lịch sử. Nhà nước cần hỗ trợ sự phát triển nền sử học Việt Nam, trong đó có các hình thức hỗ trợ tài chính thông qua các để tài khoa học, đặt hàng nghiên cứu, đào tạo, phản biện về lịch sử, hỗ trợ giáo viên và trợ cấp cạnh tranh cho sinh viên theo ngành sử học... Cần có nguồn kinh phí ổn định để triển khai các hoạt động liên quan đến lịch sử. Số vốn 5 tỷ đồng của Quỹ phát triển sử học Việt Nam quá nhỏ so với yêu cầu nhiệm vụ, Chủ tịch nước đề nghị Chính phủ, các địa phương quan tâm hỗ trợ, kêu gọi sự ủng hộ của tổ chức, cá nhân để có thêm nguồn quỹ dồi dào phát triển nền sử học nước nhà.

Nêu câu hỏi cả xã hội đang rất quan tâm là tại sao nhiều thanh, thiếu niên chưa yêu thích môn lịch sử?, Chủ tịch nước cho rằng, căn nguyên do chúng ta chưa có cách thức truyền đạt hấp dẫn, hiệu quả, còn thiếu những truyện lịch sử ngắn gọn mà sinh động; thiếu những bộ phim lịch sử hấp dẫn, những phương pháp sư phạm truyền cảm hứng... Vì vậy, Chủ tịch nước đề nghị Hội Khoa học lịch sử Việt Nam cần tiếp tục có những đề xuất cụ thể, thuyết phục với các cơ quan chức năng Nhà nước. Cần đổi mới phương pháp học tập môn lịch sử hơn nữa trong nhà trường và trong cộng đồng xã hội, để mỗi người dân đều hiểu rõ về gốc tích của mình, về truyền thống dân tộc, giá trị lịch sử, những nền tảng và tư tưởng dựng nước và giữ nước của cha ông, của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Từ những truyền thống quý báu riêng có của dân tộc, thời đại, làm kim chỉ nam cho chỉ đạo thực tiễn xây dựng đất nước phồn vinh hạnh phúc. Chủ tịch nước cho biết Nhà nước đã đầu tư xây dựng Quốc sử và đây là sản phẩm rất có ý nghĩa, đồng thời gợi ý ngay từ bây giờ cần nghiên cứu triển khai bộ sách về lịch sử để thanh, thiếu niên dễ hiểu, dễ nhớ.

Trong thời gian tới, Chủ tịch nước mong muốn Hội Khoa học lịch sử Việt Nam không chỉ nghiên cứu và tập trung vào lịch sử Việt Nam mà còn nghiên cứu, am hiểu sâu sắc lịch sử khu vực và thế giới. Hội cần đặt tầm nhìn đưa Hội trở thành một trung tâm nghiên cứu lịch sử có uy tín của khu vực và thế giới; xây dựng những nhóm nghiên cứu mạnh để có nhiều công trình nghiên cứu tầm cỡ quốc gia và khu vực. Theo Chủ tịch nước, cần đẩy mạnh hợp tác quốc tế, trao đổi học thuật, tìm nguồn tài trợ, thúc đẩy để các nhà sử học nghiên cứu về lịch sử dân tộc Việt Nam kiên cường và sáng tạo. Hội cần nghiên cứu các biện pháp khuyến khích học chữ Hán, chữ Nôm để khai thác sâu hơn những tư liệu lịch sử, từ đó đóng góp nhiều hơn vào bảo vệ lợi ích, bảo vệ chủ quyền của Việt Nam; tiếp tục nêu cao ngọn cờ đấu tranh bảo vệ chủ quyền lãnh thổ thiêng liêng từ những nghiên cứu, bằng chứng lịch sử có giá trị.

Chủ tịch nước cũng lưu ý, cần chú trọng bồi dưỡng và phát triển đội ngũ sử học kế cận, tiếp nối xứng đáng những nhà sử học tiền bối trong lịch sử nước ta; tôn vinh những nhà khoa học nghiên cứu lịch sử có nhiều cống hiến, có thêm nhiều giải thưởng về sử học, mở rộng đối tượng, phạm vi, hình thức các giải thưởng nhằm khuyến khích tinh thần nghiên cứu, giảng dạy và học sử trong nhà trường và xã hội, cấp học bổng khuyến khích học tập cho học sinh, sinh viên…

Chủ tịch nước mong muốn các nhà sử học Việt Nam luôn là những nhà sử học chân chính, lấy khách quan của lịch sử làm chân lý, nắm bắt các giá trị của lịch sử và xu hướng thời đại, yêu chuộng hòa bình, bảo vệ lẽ phải, hết lòng hết sức phụng sự Tổ quốc, không chỉ là người viết sử mà còn ghi dấu ấn của mình vào lịch sử xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam thời đại Hồ Chí Minh.