Do ảnh hưởng của hoàn lưu bão MATMO, mưa lớn diễn ra trên diện rộng từ đêm ngày 6/10 đến ngày 7/10, lượng mưa phổ biến 250 - 400mm, có nơi có lượng mưa đặc biệt lớn trên 500mm đã rất nhanh nhấn chìm cả thành phố bên sông Cầu vào biển nước. Cụ thể, hầu hết các tuyến phố tại tỉnh Thái Nguyên gần như biến thành sông, nhiều ngôi nhà bị ngập quá tầng một, hàng loạt phường trung tâm thành phố đều ngập trên một mét. Theo một thống kê sơ bộ, có đến hơn 5.400 ngôi nhà bị cô lập, người dân trắng đêm canh chạy lũ. Tới tận trưa ngày 8/10, dù không còn mưa, tại khu vực trung tâm của tỉnh Thái Nguyên (thành phố Thái Nguyên trước đây) vẫn đang chìm trong nước lũ, không điện, không nước. Cuộc sống của đa phần người dân thành phố giờ là… trên mái nhà, không đồ ăn, thức uống… trong đó, không thể kể hết là bao nhiêu người già, trẻ nhỏ, người ốm đau… Cũng theo một thống kê sơ bộ, đến sáng 8/10, Thái Nguyên đã tạm ghi nhận 4 người chết, 2 người mất tích, 2 người bị thương…

Tình hình bi thương không kém cũng đang xảy đến tại Cao Bằng. Đêm 7/10, khi người dân tỉnh Cao Bằng vẫn chưa khắc phục xong hậu quả cơn bão số 10 thì lại phải gồng mình chống chọi với cơn lũ lịch sử lớn nhất trong nhiểu thập kỷ qua. Những cơn mưa như trút nước cả ngày lẫn đêm khiến mực nước các sông dâng cao, nhiều tuyến đường bị chia cắt. Do mưa liên tục, độ ẩm đất tại nhiều khu vực đã vượt ngưỡng bão hòa trên 85%, nguy cơ sạt lở đất và lũ quét ở mức rất cao. Thống kê sơ bộ, toàn tỉnh có hơn 7.000 nhà bị ảnh hưởng, trong đó, 208 nhà bị sạt lở đất, 8 nhà hư hỏng nặng; 21 xóm bị ngập sâu, một số khu vực bị cô lập do giao thông chia cắt. Khoảng 5.000ha lúa và hoa màu bị ngập úng, nhiều công trình thủy lợi, nước sinh hoạt và trường học bị hư hại. Cả hệ thống chính trị, lực lượng chức năng và người dân địa phương đã trải qua những đêm trắng, căng mình ứng phó với thiên tai. Theo dự báo, nước từ thượng nguồn Trung Quốc vẫn đang đổ về, nguy cơ lũ chồng lũ vẫn hiện hữu.

Rạng sáng 8/10, một đoạn đê bối ở xã Tiên Lục (Bắc Ninh) bị vỡ sau mưa lớn kéo dài do bão số 11, gây ngập hàng trăm ha cây trồng, buộc sơ tán hàng trăm hộ dân trong đêm. Nhiều gia đình rơi vào hiểm cảnh cheo leo trên mái nhà, nhiều gia đình trong cơn bấn loạn đã phải lên mạng xã hội kêu cứu tìm kiếm sự giúp đỡ.

Tại Lạng Sơn, khoảng 13h30 ngày 7/10, trên địa bàn thôn Bắc Khê, xã Tân Tiến xảy ra sự cố vỡ đập thủy điện Bắc Khê 1 - công trình có công suất 2,4MW, diện tích lưu vực 325km². Sự cố khiến nước tràn xuống hạ du các xã Thất Khê, Tràng Định, Kháng Chiến, Quốc Việt, buộc chính quyền địa phương khẩn cấp thông báo sơ tán người dân khỏi vùng nguy hiểm, thiệt hại sơ bộ về tài sản ước khoảng 50 tỷ đồng, tuyến quốc lộ 3B bị chia cắt nhiều đoạn, gây khó khăn cho công tác ứng phó, cứu hộ.

Nhiều địa phương khác như Thanh Hoá, Nghệ An, Hà Tĩnh, Ninh Bình… chưa thoát khỏi bàng hoàng sau cơn bão số 10 lại tiếp tục phải hứng chịu những thiệt hại không nhỏ từ cơn bão số 11… Bão chồng bão, lũ chồng lũ khó khăn tiếp nối khó khăn…

Khẩn trương triển khai các giải pháp cấp thiết nhằm khắc phục nhanh nhất hậu quả bão, mưa lũ và ổn định đời sống nhân dân - đó là chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính trong chuyến thị sát vùng lũ Thái Nguyên sáng 8/10. Tại đây, người đứng đầu Chính phủ nhấn mạnh sự cần thiết của việc phát huy "tình dân tộc, nghĩa đồng bào”, tinh thần tương thân, tương ái, để có thể giúp đỡ nhau, cùng vượt qua khó khăn lúc này. Điều đáng nói là Thủ tướng đã chỉ đạo rõ 9 nhiệm vụ cấp bách cần làm ngay, trong đó, bên cạnh việc hỗ trợ người dân, tiếp cận những người bị cô lập, chăm lo chỗ ở, lương thực, thực phẩm, nhu yếu phẩm cho nhân dân, dứt khoát không để người dân thiếu ăn, thiếu mặc; bằng mọi biện pháp tiếp cận những nơi bị ngập sâu, chia cắt; đặt an toàn, tính mạng nhân dân lên trên hết, trước hết và hạn chế thấp nhất thiệt hại về tài sản, Thủ tướng còn đặc biệt nhấn mạnh tới việc khôi phục sản xuất kinh doanh, sinh kế cho người dân.

Trong câu chuyện khắc phục hậu quả thiên tai, có thể coi yêu cầu chăm lo, chia sẻ, hỗ trợ chỗ ở, lương thực, thực phẩm, nhu yếu phẩm cho người dân vùng bị nạn là yêu cầu trước tiên, là việc cần làm ngay thì yêu cầu khôi phục sản xuất kinh doanh, phục hồi sinh kế cho người dân cũng là yêu cầu cấp bách không kém. Làm không tốt hai yêu cầu này, đồng nghĩa với việc sinh kế cho người dân vùng bị thiên tai sẽ không thể được bảo đảm.

Nhìn vào những nỗ lực hết sức tích cực của Chính phủ, của đồng bào trong những ngày này: như Chính phủ đã quyết định hỗ trợ 140 tỷ đồng từ nguồn dự phòng ngân sách Trung ương năm 2025 cho 4 địa phương để kịp thời cứu trợ, hỗ trợ nhân dân và bước đầu khắc phục hậu quả mưa lũ, trong đó: Thái Nguyên 50 tỷ đồng, Cao Bằng 30 tỷ đồng, Lạng Sơn 30 tỷ đồng và Bắc Ninh 30 tỷ đồng, kinh phí ủng hộ đồng bào ảnh hưởng bởi bão số 10 đến ngày 6/10 đã tăng lên hơn 752 tỷ đồng; hàng loạt những động thái chia sẻ từ cộng đồng mạng, từ các tổ chức, địa phương ủng hộ đồng bào các tỉnh bị bão lũ… đã cho thấy "tình dân tộc, nghĩa đồng bào” một lần nữa, tiếp tục được phát huy hết sức tích cực, tự nhiên, kịp thời… như anh em một nhà, nguyện chia sẻ, nhịn nhường cho nhau trong cơn hoạn nạn…

Vấn đề còn lại, điều đáng quan tâm nhất là bài toán phục hồi sinh kế, quy hoạch lại cuộc sống, phục hồi lại sản xuất của người dân ở những địa phương hứng chịu thiên tai dồn dập phải được giải như thế nào cho hiệu quả? Theo các chuyên gia, tất cả nên được tính toán, hoạch định trong một chương trình sinh kế lâu dài và bền vững từ phía Đảng, Nhà nước, các cơ quan chức năng, các bộ ngành liên quan chứ không nên, không thể nếu chỉ là những động thái riêng biệt của mỗi hộ gia đình. Đơn cử như câu chuyện tái định cư của người dân phía Tây Nghệ An sau trận lũ tháng
7/2025. Khi nơi đây phần lớn diện tích ở vùng này là rừng phòng hộ, rừng sản xuất thì quỹ đất an toàn để người dân tái định cư thực sự là một bài toán khó.

"Trước hết, phải quy hoạch dân cư an toàn gắn với sinh kế. Chúng tôi mong cấp có thẩm quyền sớm có chính sách chuyển đổi có điều kiện một phần đất rừng phòng hộ, rừng sản xuất để lập khu tái định cư tập trung, cao ráo, thuận lợi cho sản xuất, gần trường học, trạm y tế”- kiến nghị của lãnh đạo xã Mường Xén được nhìn nhận là rất "trúng vấn đề” nhưng để hoá giải bài toán này thì mong muốn riêng của người dân hay lãnh đạo xã là chưa đủ.

Tái thiết sản xuất, phục hồi sinh kế sau thiên tai không phải việc một sớm một chiều. Đó không chỉ là câu chuyện quỹ đất tái định cư nó còn là rất nhiều đầu việc không đơn giản khác như tạo việc làm tạm thời, thu nhập thay thế cho người lao động… Và để giải được những bài toán ấy, rõ ràng cần sự chung tay cấp bách từ cả chính quyền và người dân. Không dễ dàng nhưng là việc cần phải làm, nhất là trong bối cảnh thiên tai ngày càng dị thường, khó đoán định…