Báo cáo mới có tên "AI tạo sinh và Báo cáo Tin tức 2025: Mọi người nghĩ gì về vai trò của AI trong Báo chí và Xã hội” do Richard Fletcher, Rasmus Kleis Nielsen và các đồng tác giả thực hiện đã khảo sát độc giả tại 6 quốc gia, gồm Mỹ, Anh, Pháp, Đan Mạch, Argentina và Nhật Bản.

Kết quả cho thấy công chúng ngày càng thành thạo trong việc sử dụng AI và sẵn sàng tiếp nhận công nghệ này, nhưng vẫn chưa rõ ràng về vai trò của nó trong báo chí - một thách thức lớn cho các tòa soạn trong thời kỳ thay đổi nhanh chóng.

Sự bùng nổ sử dụng AI - dẫn đầu là tìm kiếm thông tin

Tỷ lệ người cho biết họ từng dùng công cụ AI tạo sinh đã tăng từ 40% năm 2024 lên 61% năm 2025. Mức sử dụng hàng tuần cũng tăng mạnh từ 18% lên 34%. Riêng tại Mỹ, con số này tăng từ 31% lên 36%. Tuy nhiên, phần lớn người dân vẫn chưa phải là người dùng thường xuyên.

ChatGPT tiếp tục là công cụ nổi bật, nhưng AI tích hợp trong các dịch vụ như Google Gemini hay Microsoft Copilot đang mở rộng phạm vi sử dụng nhanh hơn. Các hệ thống được giới chuyên môn ưa thích như Claude hay Perplexity lại chưa phổ biến với người dùng đại chúng.

Đáng chú ý, mục đích sử dụng AI đã thay đổi: thay vì tạo nội dung như trước, tìm kiếm thông tin nay là lý do hàng đầu - tăng hơn gấp đôi, từ 11% lên 24% người dùng mỗi tuần. AI được dùng để tra cứu, nghiên cứu chủ đề, trả lời câu hỏi thực tế và xin lời khuyên, tức là đang chiếm lĩnh vai trò vốn thuộc về công cụ tìm kiếm và báo chí truyền thống.

Ngoài ra, 7% người dùng (8% ở Mỹ) cho biết họ đã sử dụng AI để tương tác xã hội trong tuần qua, tỷ lệ cao hơn ở nhóm trẻ tuổi.

AI chiếm lĩnh mặt trận tìm kiếm nhưng người dùng ít nhấp vào nguồn

AI tổng hợp câu trả lời tìm kiếm như AI Overview của Google đã trở nên phổ biến. 61% người Mỹ nói họ đã thấy câu trả lời do AI tạo ra trong tuần qua. Thế nhưng, chỉ 1/3 cho biết họ "thường xuyên” nhấp vào các liên kết nguồn, trong khi 28% "hiếm khi hoặc không bao giờ” làm vậy.

Điều này cho thấy hành trình tiếp cận thông tin của người dùng ngày càng dừng lại ngay tại trang tìm kiếm, khiến các nhà xuất bản lo ngại về việc mất lưu lượng truy cập.

Gần một nửa (49%) người Mỹ cho biết họ tin tưởng các tóm tắt AI này, dù sự tin tưởng có điều kiện. Họ xem AI như "điểm khởi đầu tốt” cho các truy vấn ít rủi ro, vì cho rằng "AI biết nhiều hơn” nhờ được huấn luyện trên lượng dữ liệu khổng lồ. Nhưng với các chủ đề phức tạp như y tế hay chính trị, người dùng vẫn muốn xác minh lại bằng nguồn tin truyền thống.

Nói cách khác, công chúng không hoàn toàn cả tin, nhưng cũng không thờ ơ. Họ chọn cách dùng AI một cách thực dụng.

Con người vẫn được tin hơn máy móc

Khi nói đến việc dùng AI trong sản xuất tin tức, công chúng trở nên thận trọng hơn hẳn. Chỉ 12% cảm thấy thoải mái với tin tức hoàn toàn do AI tạo ra. Con số này tăng lên 21% nếu có sự giám sát của con người, 43% nếu con người đóng vai trò chính có hỗ trợ AI, và 62% nếu tin tức hoàn toàn do nhà báo thực hiện.

Người Mỹ cũng có xu hướng giống các nước khác: tin tưởng vào con người hơn máy móc.

AI được chấp nhận khi làm các việc "hậu trường” như chỉnh lỗi chính tả (55% thoải mái, 60% ở Mỹ) hoặc dịch thuật (53%, 51% ở Mỹ). Nhưng khi AI tạo hình ảnh giả thực tế hoặc đóng vai người dẫn tin, mức độ chấp nhận rơi mạnh còn 19 - 26%.

Đa số người được hỏi tin rằng AI chủ yếu mang lại lợi ích cho các nhà xuất bản, không phải cho công chúng. Họ thừa nhận AI giúp giảm chi phí và cập nhật tin nhanh hơn, nhưng cũng tin rằng nó kém tin cậy (điểm ròng -19) và kém minh bạch (điểm ròng -8) hơn con người.

Mỹ - quốc gia bi quan nhất về tác động xã hội của AI

Chỉ 30% người Mỹ tin rằng AI tạo sinh sẽ cải thiện xã hội, trong khi 42% cho rằng nó sẽ khiến xã hội trở nên tồi tệ hơn. Tâm lý này phản ánh sự ngờ vực sâu sắc đối với cách các tổ chức quyền lực - bao gồm chính phủ, giới chính trị và truyền thông - sẽ sử dụng công nghệ.

Đáng chú ý, chỉ 27% người Mỹ tin rằng các nhà báo "luôn hoặc thường xuyên” kiểm tra kết quả AI trước khi xuất bản, thấp hơn nhiều so với Nhật Bản và Argentina.

Minh bạch - con đường sống còn của báo chí trong kỷ nguyên AI

Báo cáo kết luận rằng, dù công chúng đã dùng AI để tìm thông tin, họ vẫn e ngại việc các tòa soạn dùng AI để sản xuất tin. Song đây cũng là tín hiệu tích cực vì công chúng vẫn coi trọng yếu tố con người trong báo chí.

Theo nhóm nghiên cứu, giải pháp không phải là giấu giếm việc sử dụng AI, mà là minh bạch về cách AI được dùng, đồng thời giữ vững phong cách làm báo chính xác, độc đáo và nhân văn để nổi bật giữa "mớ hỗn độn AI” đang tràn ngập Internet.